නින්ද නොයෑමේ රෝගය (Insomnia) යනු නින්දට වැටීමේ අපහසුතාවය, නින්ද පවත්වාගැනීමේ අපහසුතාවය හෝ රාත්‍රියේදී නින්දෙන් ඇහැරී නැවත නින්දට වැටීමේ අපහසුතාවය වැනි නින්ද සම්බන්ධ ආබාධයකි. උදෑසන අවධිවූ පසුව ඔබට තෙහෙට්ටුවක් මේ නිසා දැනෙයි. හරිහැටි නින්ද නොයාම ඔබගේ ශරීර ශක්තියට, ඔබගේ මනෝභාවයට මෙන්ම ඔබගේ ශරීර සෞඛ්‍යට මෙන්ම වෘත්තිය ජීවිතයට ඍනාත්මකව බලපානවා.  

පුද්ගලයෙකු කෙතරම් වේලා නිදා ගත යුතු ද යන්න විවිධ හේතු මත වෙනස් වේ. ඇත්තෙන්ම එය පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වේ. සාමාන්‍යයෙන් වැඩිහිටි පුද්ගලයෙකු හට දිනකට පැය 7 - 8 ක නින්දක් අවශ්‍ය බව පැවසේ. යම් ආතතිකාරි අවස්ථාවකට මුහුණ දෙන විටෙක ඇතැම් පුද්ගලයින් හට කෙටි කාලින නින්ද නොයෑමේ තත්වයක් ඇතිවිය හැකිය. මෙය දින කිහිපයකින් සුවවී යනු ඇත. නමුත් ඇතැම් පුද්ගලයින් හට දීර්ඝ කාලීනව නින්දනොයාමේ තත්වයට මුහුණදෙන්නට සිදුවිය හැකිය. බොහෝ විට මාස ගණනාවක් හරිහැටි නින්දක් නොලැබිය හැකිය. 

නින්ද නොයාම මුලික රෝගයක් විය හැකිවා මෙන්ම වෙනත් රෝගයක් නිසා හටගන්නක් වන්නටද පුළුවනි. 

අපි දැන් බලමු නින්ද නොයෑමේ රෝගයේ ලක්ෂණ මොනවාදැයි කියා,

• රාත්‍රියේ දී නිදාගන්න අපහසු වීම.

• රාත්‍රි යේ මැද අවදි වීම හෝ වේලාසනින් අවදි වීම නැවත නින්දට වැටෙන්නට ද අපහසු වීම 

• රාත්‍රී නින්දෙන් පසු හොඳින් විවේකයෙන් නොසිටීම

• දිවා කාලයේ වෙහෙස හෝ නිදිමත

• නුරුස්නා බව, මානසික අවපීඩනය හෝ කාංසාව

• අවධානය යොමු කිරීම, කාර්යයන් කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම හෝ මතක තබා ගැනීම දුෂ්කර වීම

• සිදුකරන කටයුතු වල දෝෂ හෝ අනතුරු වැඩි වීම

• නින්ද ගැන කනස්සල්ලෙන් පසු වීම 

දීර්ඝ කාලීනව නින්ද නොයෑමේ තත්වයෙන් පෙළීමට හේතු වන්නේ, 

• ආතතිය 

රැකියාවේ ගැටළු, විභාග ගැටළු, ආර්ථික ගැටළු හෝ පවුලේ අර්බුධ පවතින විට හා අප ඒවා ගැන වද වන විට රාත්‍රීයේදී සුවබර නින්දක් අපට නොලැබිය හැකිය. එසේම, ආදරණියෙකුගේ වියෝව, දික්කසාද වීම, රැකියාව අහිමි වීම වැනි අවස්ථාවන්ට මුහුණ දීමට සිදුවූ විට ද නින්ද නොයෑම ඇතිවිය හැකිය.  

• නිතර දීර්ඝ සංචාර කිරීම හෝ රැකියාවේ කාර්ය මාලාව නොගැලපීම (work schedule)

ඔබේ සර්කැඩියානු රිද්මය (සර්කැඩියානු රිද්මය යනු සෑම දිනකම පැය 24 ක කාලය තුල  සුපුරුදු පරිදි ජීවින් තුල සිදුවන  ශාරීරික, මානසික සහ චර්යාත්මක වෙනස්කම් ය. එය පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් විය හැකිය.) අභ්‍යන්තර ඔරලෝසුවක් ලෙස ක්‍රියා කරන අතර ඔබේ නින්ද හා අවදි කිරීමේ චක්‍රය, පරිවෘත්තීය ක්‍රියා  හා ශරීර උෂ්ණත්වය පවත්වා ගැනීම වැනි දේට එය මග පෙන්වයි. ඔබේ ශරීරයේ සර්කැඩියානු රිද්මයට බාධා කිරීම නින්ද නොයාමට හේතු වේ. උදාහරණයක් ලෙස ඔබ සාමාන්‍යයෙන් රාත්‍රී 9.30 ට නින්දට යාමට පුරුදුවී ඇති අයෙකු නම් වැඩ රාජකාරි හේතුවෙන් ඔබට වැඩිපුර පැය දෙකක් අවදි වි සිටීම හේතු වූ බව සිතන්න. පසුවදා උදෑසන සුපුරුදු වෙලවටම අවධි වුවහොත් ඔබට දවස පුරා වෙහෙසකර බව සහ නිදිමත දැනෙන්නට ගනියි. ඔබ ඒ වෙනුවෙන් දිවා කාලයේ නින්දක් ලැබුවහොත් නැවත රාත්‍රියේදී නින්ද නොයාමට පුළුවනි. විශේෂයෙන්ම විදේශ සංචාරවල නිතර නිරත වීමේදී විවිධ කාල කලාප හරහා ගමන් කිරීමට සිදුවීම නිසා මෙය සිදුවිය හැකිය. 

• නිදි පුරුදු දුර්වල වීම 

දුර්වල නිදි පුරුදු අතර නියමිත වෙලාවකට නින්දට නොයාම, නිදන කාමරය සුවදායක නොවීම (රස්නේ වැඩිවීම, දුගද, වා කවුළු නොමැති වීම), ඇගට අපහසු ඇදුම් ඇදගෙන නිදා ගැනීම, වැඩ කිරීමට/ආහාර ගැනීමට/රූපවාහිනිය නැරඹීමට ඔබේ ඇඳ භාවිතා කිරීම, නිදන්නට  ඇඳට යාමට  පෙර මොලය උත්තේජනය වන ක්‍රියාකාරකම් වන පරිගණක, ටීවී, වීඩියෝ ක්‍රීඩා, ස්මාර්ට් ෆෝන් ආදිය භාවිතය ඔබේ නින්දට  බාධා කළ හැකිය.

• නින්දට පෙර බර ආහාරයක් ගැනීම 

නින්දට පෙර සැහැල්ලු කෑමක් ගැනීම එතරම් ගැටළුවක් වන්නේ නැහැ, නමුත් ඕනෑවට වඩා ආහාර ගැනීම  නිසා ඔබට නින්දේදී ශාරීරික අපහසුතාවයට පත්වීමට හේතුවක් වේ. බර ආහාරයක් ගෙන ඉක්මනින් නිදා ගත් විටදී, ආමාශයේ ඇති ආහාර ඇසිඩ් සමග ආහාර නාලය ඔස්සේ   ආපස්සට පැමිණීම හේතුවෙන් පපුවේ දැවිල්ල ඇතිවිය හැකි නිසා සුවබර නින්දක් නොලැබීමට හේතු වේ. 

• කාංසාව

මානසික අවපීඩනය සහ කාංසාව නිසා නින්ද නොයාම ඇතිවිය හැකිය.  

• විවිධ ඖෂධ වර්ග 

ඇතැම් ඖෂධ වර්ග වල අතුරු ඵලයක් ලෙස නින්දනොයාම ඇතිවිය හැකිය.

• විවිධ රෝග තත්වයන් 

දීර්ඝ කාලීනව විදින කායික වේදනා තත්ත්ව,පිළිකා, දියවැඩියාව, හෘද රෝග, ඇදුම, අධි ක්රියාකාරී තයිරොයිඩ් ග්‍රන්ථිය, පාකින්සන් රෝගය සහ ඇල්සයිමර් රෝගය නින්ද නොයාමට සම්බන්ධ රෝග තත්වයන්ට නිදසුන් වේ.

• නින්දෙන් ගෙරවීම හා කකුල් හෙලවීමේ (නොසන්සුන් කකුල්) සින්ඩ්‍රෝමය ආදී නින්ද සම්බන්ධ වෙනත් අක්‍රමිකතා.

නින්දෙන් ගොරවන විට දී හොදින් හුස්ම ගැනීමට අපහසුතාවක් ඇති වේ. මේ නිසා වරින් වර නින්ද කැඩී අවධි වීමට සිදුවේ. නොසන්සුන් කකුල් සින්ඩ්‍රෝමය නිසා කකුල් සෙලවීමේ බලවත් අවශ්‍යතාවයක්  ඇති වේ.  මෙනිසා රාත්‍රියේදී නින්දට බාධා ඇතිවිය හැකිය. 

• කෝපි, තේ, කෝලා සහ අනෙකුත් කැෆේන් සහිත බීම වර්ග නින්දට පෙර ලබා ගැනීම.

කෝපි, තේ, කෝලා සහ අනෙකුත් කැෆේන් සහිත බීම  උත්තේජක පාන වර්ග වේ. නින්දට පෙර මෙවැනි බීම වර්ග පානය කිරීම හේතුවෙන් නින්දට බාධා විය හැකිය. දුම්කොළ නිෂ්පාදනවල ඇති නිකොටින් ද  නින්දට බාධා කළ හැකි තවත් උත්තේජකයකි. මත්පැන් ඔබට නින්දට වැටීමට උදව් විය හැකි නමුත් එය නින්දේ ගැඹුරු අවධියට පැමිණීම  වළක්වන අතර බොහෝ විට මධ්‍යම රාත්‍රියේ අවධිවීමට හේතු විය හැකිය.

• වයසට යනවිටදී ද සුව නින්දක් නොලැබිය හැකිය. එයට හේතුවිය හැක්කේ වයසට යාම සමග නිදන රටාවේ සිදුවන වෙනස්කම්, දහවල් කල ක්‍රියාශීලි බව අඩුවීම, සෞඛ්‍ය ගැටළු, රෝග තත්ත්ව වලට ගන්නා ඖෂධ ආදියයි. 

යහපත් නිදි පුරුදු නින්ද නොයාම වළක්වා ගැනීමට සහ සුවබර නින්දක් ලබාගැනීමට  උපකාරී වේ.

• සති අන්තය ද  ඇතුළුව ඔබේ නින්ද හා අවදි කාලය දිනපතා ස්ථාවරව තබා ගන්න. එනම් සෑම දිනකම එකම වේලාවකට අවධිවෙන්න එකම වේලාවකට නින්දට යන්න. 

• ක්‍රියාශීලීව සිටින්න - නිතිපතා සිදුකරන  ක්‍රියාකාරකම් හොඳ රාත්‍රී නින්දක් ලබාදීමට උපකාරී වේ.

• ඔබ ලබාගන්නා  ඖෂධ නින්ද නොයාමට දායක වේදැයි පරීක්ෂා කරන්න.

• දහවල් කාලයේදී ලබා ගන්නා කෙටි නින්දවල් සිමා කරන්න. 

• කැෆේන් සහ මධ්‍යසාර වලින් වළකින්න හෝ සීමා කරන්න, නිකොටින් භාවිතා නොකරන්න

• නින්දට පෙර බර  ආහාරපාන ගැනීමෙන්  වළකින්න.

• ඔබේ නිදන කාමරය නින්දට සුවපහසු කර එය  නිදන කටයුතු සඳහා පමණක් භාවිතා කරන්න.

• ආතතිය හේතුවෙන් නින්ද නොලැබේනම් ඉහිල් වීමේ සංයමන අභ්‍යාස සහ යෝගා ව්‍යායාම වල නිරත වන්න. ඔබට ආතතිය පාලනය කරගත නොහැකි මට්ටමේ තිබේනම් සුදුසුකම් ලත් මනෝඋපදේශකයෙකු හමුවන්න. 

• නින්ද නොයෑමේ රෝගයට මී පැණි ද ඖෂධයක් ලෙස භාවිතා කල හැකිය.